Τετάρτη 30 Μαρτίου 2011

Η 25η Μαρτίου

25_MAR_02 25_MAR_07
Πολλά έχουμε ακούσει και άλλα τόσα έχουμε δει, τον τελευταίο καιρό για την Επανάσταση του 1821. Εκπομπές και ντοκιμαντέρ, βιβλία και συνεντεύξεις, διαγγέλματα. Απόψεις που χαρακτηρίζουν και χαρακτηρίζονται από εθνικιστικές έως αντεθνικές. Ήταν - λένε- μια επανάσταση με χαρακτήρα από εθνικο- θρησκευτικό, απελευθερωτικό έως αντιφεουδαρχικό, προλεταριακό ταξικό(!) Με πρωταγωνιστές που ήταν από ήρωες και εθνομάρτυρες, έως προδότες και στυγνοί φεουδάρχες συνέταιροι των αγάδων και από ιερείς και διάκους αιμοσταγείς και τουρκοφάγους έως τσιράκια του Σουλτάνου (όλοι έχουμε ακούσει το "κοτζαμπάσηδες πασάδες και σεβάσμιοι δεσποτάδες κυβερνούσανε την χώρα καλή ώρα"). Μα αλήθεια υπάρχουν άνθρωποι που τα πιστεύουν όλα αυτά; Θα μου πείτε γιατί όχι; Σήμερα δεν ζούμε στην εποχή της γνώσης, αλλά στην εποχή της πληροφορίας, και η πληροφορία δεν είναι πάντα αληθινή.
Σίγουρα η επανάσταση του '21 ήταν μια επανάσταση άκρως... ελληνική. Σήμερα δεν απέχουμε στην νοοτροπία, ούτε μια σπιθαμή από τους προγόνους μας που πολέμησαν για την λευτεριά της πατρίδας μας. Διάβαζα τον χειμώνα την "Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως" του Σπυρ. Τρικούπη. Τη συστήνω ανεπιφύλακτα και σας παραθέτω δύο μικρά αποσπάσματα χαρακτηριστικά των χρόνων εκείνων:
  1. Σχετικά με την πρώτη πολιορκία των Ελλήνων επαναστατών κατά των Τούρκων που είχαν κλειστεί στην Ακρόπολη των Αθηνών "...συνέρρευσεν εις Αθήνας ικανός αριθμός Αιγινητών, Κείων, Θερμιωτών και Υδραίων οπλοφόρων. Κατόπιν αυτών ήρθαν και τινές Κεφαλλήνες φέροντες και κανόνια. ....Οι έγκλειστοι Τούρκοι, βλέποντες μεταξύ των πολιορκητών πολλούς φραγκοενδεδυμένους, τινάς δέ φορούντας και στολάς, ηπόρησαν και ηρώτησαν δια γράμματος τούς προξένους, αν οι Φράγκοι βασιλείς εκήρυξαν πόλεμον κατά του Σουλτάνου. Οι πρόξενοι τοις έγραψαν την αλήθειαν. Αλλ' οι Έλληνες, μαθόντες τας υποψίας και τους φόβους των, συνέλεξαν όσους ίππους, όνους και ημιόνους ηύραν, και άλλοι καθίσαντες επ' αυτών, των μεν εχόντων, των δε μη εχόντων εφίππια, άλλοι δε πεζοί, και οι πλείστοι φραγκοφορούντες, περιήλθαν μιά των ημερών την ακρόπολιν υπό τον κρότον ευρωπαϊκών τυμπάνων και σαλπίγγων επιδεικνύμενοι δήθεν τον ευρωπαϊσμόν των. Αλλά κανονία, πεσούσα εκ της ακροπόλεως εν μέσω αυτών και φονεύσασα ένα, διέλυσεν εν τω άμα την γελοίαν ταύτην σκηνήν."
  2. Σχετικά με την συμμετοχή και το ρόλο του κλήρου στον αγώνα "Κατ' εκείνας τας ημέρας περιήρχετο τας νήσους του Αιγαίου ο επίσκοπος Καρύστου Νεόφυτος στρατολογών και προετοιμάζων ναυτικήν δύναμιν εις επανάστασιν της επισκοπής του." Ο επίσκοπος μάλιστα σπεύδει σε βοήθεια των Κουμιωτών που πολιορκούνταν από τον Ομέρμπεη "Οι πρόκριτοι της Άνδρου, όπου ευρέθει τότε ο επίσκοπος, διατηρούντες δύο πλοία... τα διέταξαν επί τη αιτήσει του επισκόπου να μεταβιβάσωσιν εις Κούμην τινάς στρατιώτας ευρισκομένους εν Γαβρειώ, κώμη και λιμένι της νήσου των, τους πλείστους Ανδρίους εν οις και τινές μοναχοί." Και στην μάχη της Χαλκίδας που γίνεται την επομένη στις 15 Ιουλίου "...Εν τω μεταξύ δε της μάχης οι ιερείς φορούντες τας στολάς των και ιστάμενοι εν τω μέσον των πολεμιστών εδέοντο ψάλλοντες μεγαλοφώνως το Σώσον Κύριε τον Λαόν σου".
Μήπως λοιπόν τα πράγματα είναι πολύ πιο... ανθρώπινα από όσα μας λένε οι διάφοροι; Ας μην ψάχνουμε στους αγωνιστές της εποχής εκείνης ούτε τους άγιους και όσιους οπλαρχηγούς και αρματολούς (σχήμα ούτως ή άλλως οξύμωρο), αλλά ούτε τους δειλούς πουλημένους και βολεμένους προεστούς και κληρικούς. Ιδιαίτερα σε συνθήκες επαναστατικές όπου τα πάντα ανατρέπονται και τα πάντα επαναπροσδιορίζονται. Ας μάθουμε να εκτιμούμε τις καταστάσεις όπως πραγματικά είναι: δεν μπορούμε να υπάρξουμε απολύτως άσπροι, ούτε εντελώς μαύροι, (εμείς οι έλληνες δεν είχαμε ποτέ αυταπάτες για τέτοια ζητήματα), αλλά γκρίζοι, ως άνθρωποι τρεπτοί όπως θα δίδασκαν οι πατέρες της εκκλησίας μας ή ως θνητοί, με την αίσθηση του μέτρου και τον φόβο της ύβρεως έναντι του θείου όπως θα ηθο-ποιούσαν οι αρχαίοι τραγικοί μας.  Έχουμε όμως την αξιοπρέπεια και την παλικαριά να συνεχίζουμε και να πηγαίνουμε μπροστά. Με τα λάθη μας, ναι. Με τις ατέλειές μας, ναι.  Αλλά και την ειλικρίνεια και τη γενναιότητα να μην το βάζουμε κάτω. Σε πείσμα όλων. Έτσι είμαστε γεννημένοι, χιλιάδες χρόνια τώρα. Ωραίοι ως Έλληνες.

Σάββατο 12 Μαρτίου 2011

Οι πρώτοι Χαιρετισμοί στην Ύδρα

 Xairetismoi_01 Xairetismoi_02

Μέσα σε κλίμα κατάνυξης και με την συμμετοχή του πιστού λαού τελέσθηκε την Παρασκευή το βράδυ η ακολουθία των Χαιρετισμών στις εκκλησίες της Ύδρας. Στον Καθεδρικό χοροστάτησε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ.κ. ΕΦΡΑΙΜ.

Γνωρίζουμε όλοι μας την ιστορία της θαυματουργικής επέμβασης της Θεοτόκου κατά την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Αβάρους, το έτος 626. Αρκετοί ιστορικοί βλέπουν αυτή την επέμβαση της Παναγίας και  στην λύση άλλων μεταγενέστερων πολιορκιών της Πόλεως, για παράδειγμα την πολιορκία επί Λέοντος Ισαύρου στα μέσα του 8ου αι.

Αυτό που θα ήθελα όμως να σχολιάσω εδώ δεν είναι τόσο το ιστορικό στοιχείο που περιβάλει τους υπέροχους ύμνους της Εκκλησίας προς τιμή της Παναγιάς μας, αλλά την λυρικότητά τους και την έντονα συναισθηματική μορφή τους. Οι υμνογράφοι μας αναφέρονται στην Υπεραγία Θεοτόκο με εκφράσεις και στίχους που δείχνουν την φυσική σχέση του παιδιού προς την μητέρα του. Βεβαίως δεν αρνούνται την έννοια της “Θεό -τόκου” στο πρόσωπο της Μαρίας, (αντιθέτως εξαίρουν το όλο θεολογικό μυστήριο “η Θεόν Λόγον τοις ανθρώποις, τη παραδόξω σου κυήσει, ενώσασα, και την απωσθείσαν φύσιν του γένους ημών τοις ουρανίοις συνάψασα”), αλλά με κάποιο -θα λέγαμε – σχεδόν ανεπαίσθητο και μυστικό τρόπο, δημιουργούν μέσα από τους στίχους τους ένα σύνδεσμο μάνας –παιδιού “Ω πανύμνητε Μήτερ” και “αλλ᾿ ως του φιλανθρώπου Θεού Μήτηρ, φιλανθρώπως σπλαγχνίσθητι επ᾿ εμοί τω αμαρτωλώ και ασώτω”.

Και ναί, η Παναγιά μας είναι η μάνα μας “ως έχουσα μητρικήν παρρησίαν”. Είναι η ελπίδα μας και η καταφυγή μας “και πάντων των χριστιανών το καταφύγιον”. Γι’ αυτό το λόγο υπάρχει ο υπέροχος και ισχυρότατος αυτός σύνδεσμος όλων μας, όλων των παιδιών της,  μαζί Της. Και όπως όλα τα παιδιά έχουν εμπιστοσύνη στην μητέρα τους, έτσι και εμείς οι χριστιανοί ξέρουμε, δεν πιστεύουμε απλώς, ΞΕΡΟΥΜΕ ότι είναι εκεί για μας.

Ας έχουμε την βοήθειά Της και την προστασία Της στα δύσκολα χρόνια που περνάμε…

Τρίτη 8 Μαρτίου 2011

Καρναβάλι στην Ύδρα

Karnavali_2011_10_s

Με λίγη ψύχρα χειμωνιάτικη. Με μερικές στάλες που έκαναν αραιά και που την εμφάνισή τους. Αλλά με έναν ουρανό χαμογελαστό και πολλά υποσχόμενο, και με τον κόσμο σε τρελό κέφι, γιόρτασε η Ύδρα την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Η παραδοσιακή πομπή που θέλει τους μασκαράδες να γυρνούν και να ξεσηκώνουν όλο το νησί κατέληξε στο λιμάνι μπροστά από το κέντρο “Ψαροπούλα” και εν συνεχεία (και πάλι παραδοσιακά) “τα μουσκάρια” εν πομπή κατευθύνθηκαν στη ταβέρνα “Ξερή Ελιά” όπου και "κρεμάστηκε" ο καρνάβαλος μέσα σε χορούς και ξέφρενα καρναβαλικά γλέντια. Πολύ όμορφη εμφάνιση έκαναν φέτος και τα γκρουπάκια των μασκαρεμένων υδραίων: είχαμε καλόγριες, μάγισσες, φαντάσματα, δανδήδες, τί να πρωτοαναφέρω…

Το καρναβάλι είναι ένα πανάρχαιο έθιμο στη χώρα μας. Και όταν λέω εδώ πανάρχαιο, το εννοώ. Είχαμε φαλλικές εορτές ήδη από την πρώιμη αρχαιότητα, δηλαδή σχεδόν 3.000 χρόνια πίσω. Οι συμβολισμοί πολλοί και όλοι είχαν σχέση με την μητέρα γη, την γαία (την φύση που θα λέγαμε σήμερα), η οποία ως μητέρα των πάντων προετοιμάζονταν για να καρποφορήσει ξανά με την έναρξη της άνοιξης. Δεν πρέπει να ξεχνούμε εδώ, ότι τουλάχιστον στις πρώτες κοινωνίες η ανώτερη θεότητα ήταν μάλλον θηλυκού γένους και όχι αρσενικού. Οι αντρικές θεότητες εμφανίστηκαν αργότερα, όσο ο άνθρωπος άρχισε να κατανοεί καλύτερα τον κόσμο γύρω του. Εδώ βεβαίως δεν είναι χώρος για να κάνουμε μάθημα αρχαίας ελληνικής θρησκείας, αλλά εάν παρατηρήσετε τις παραδοσιακές καρναβαλικές εορτές όπως σώζονται σε μικρές αγροτικές κοινωνίες –κυρίως στα ορεινά χωριά της Ηπείρου και αλλού- θα βρείτε πολλά κατάλοιπα των αρχαιοελληνικών συνηθειών που με έναν θαυμαστό τρόπο παρέμειναν ζωντανά έως τις ημέρες μας, μέσα από την ίδια μας την παράδοση. Οι σπονδές και χοές με κρασί ή και νερό, τα φαλλικά σύμβολα, ο στολισμός της κεφαλής με άνθη, οι μεταμφιέσεις σε ανθρωπόμορφα ζώα και άλλα πολλά, που παραπέμπουν άμεσα στον στενό και άρρηκτο σύνδεσμο του ανθρώπου με την γονιμότητα της γης και της φύσεως που τον περιβάλλει και απ’ τις οποίες εξαρτάται απόλυτα για την επιβίωσή του.

Σήμερα στον κατεξοχήν αιώνα της τεχνολογίας και των επιστημών, ιδιαιτέρως δε στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης, η μορφή και ίσως το νόημα του καρναβαλιού αλλάζει σιγά σιγά και στη χώρα μας. Οι γιορτές μας μοιάζουν όλο και περισσότερο στα ξένα καρναβάλια (Βραζιλίας, Βενετίας κ.λ.π.) απ’ τα οποία μάλιστα δανειζόμαστε και αρκετά στοιχεία με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο σύγχρονο ελληνικό καρναβάλι -στην Πάτρα- να απέχει όσο η μέρα με την νύχτα απ’ όσα περιγράψαμε λίγο πιο πάνω. Το καρναβάλι ως γεγονός πάντως (με ένα περίεργο τρόπο) παραμένει. Σε πείσμα όσων κατά καιρούς το μάχονται. Όπως παρέμειναν και άλλα αρχαία έθιμα που πολλές φορές δεν ξέρουμε καν ότι προέρχονται από την αρχαιότητα (όπως τα μνημόσυνα και κυρίως τα κόλλυβα).

Και για να σας αποζημιώσω για την βαριά φιλοσοφία που σας έβαλα εδώ να διαβάσετε, ορίστε και μερικές όμορφες στιγμές του καρναβαλιού στην Ύδρα. Άντε και του χρόνου, να είμαστε καλά να ξαναβρεθούμε όλοι μαζί.

Karnavali_2011_04 Karnavali_2011_02

Karnavali_2011_01 Karnavali_2011_03